มนุษย์เราได้ใช้สิ่งต่าง ๆ เป็นยารักษาโรคทั้งที่ได้จากธรรมชาติ เช่น จากพืช สัตว์ หรือแร่ธาตุต่าง ๆ และที่มนุษย์ประดิษฐ์ขึ้นเองในการบรรเทาอาการหรือรักษาโรคให้หายนั้นยาเหล่านี้อาจออกฤทธิ์ต่อร่างกายหรือต่อจิตใจก็ได้ยาที่มีฤทธิ์ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงต่อจิตประสาทอาจเป็นการกระตุ้นทำให้รู้สึกร่าเริงเบิกบานไม่ง่วงหรือเป็นการกดทำให้รู้สึกสงบไม่กระวนกระวายและสบายใจ หรือเป็นยาที่ทำให้รู้สึกเมาหรือเกิดประสาทหลอน การรับรู้ต่าง ๆ และความนึกคิดผิดไปจากความเป็นจริงวัตถุที่มีฤทธิ์แบบนี้ เรียกว่า "วัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตประสาท"
มนุษย์เรายังได้นำวัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทมาใช้โดยมีเป้าหมายอื่นที่ไม่ใช่การรักษาโรค เช่น ใช้ในทางสังคมเพื่อให้เกิดความรื่นเริงหรือใช้ในการหนีจากความกดดันทางจิตใจต่าง ๆ หรือใช้ในพิธีกรรมบางอย่าง เป็นต้น การที่นักเรียนหรือคนขับรถใช้ยากระตุ้นเพื่อให้ไม่ง่วงสามารถดูหนังสือหรือขับรถกลางคืนได้หรือการที่ผู้ที่ทำงานหนักแล้วใช้ยาแก้ปวดหรือยากดประสาทช่วยให้อดทนและลืมความทุกข์ยากหรือการที่เยาวชนมั่วสุมกันแล้วทดลองใช้ยาต่าง ๆ เพื่อให้เกิดความรู้สึกแปลกๆ ไปหรือเพื่อให้เข้าพวกพ้องได้ถือว่าเป็นการใช้ยาในทางที่ผิดเพราะการกระทำดังกล่าวนี้จะเกิดผลเสียต่อร่างกายจิตใจตลอดไปจนถึงสังคม
หากใช้ยาแก้ปวดและวัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทเป็นประจำแล้วจะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในร่างกายหรือจิตใจของผู้ที่ใช้เป็นผลให้ผู้นั้นอยากจะได้รับหรือจำเป็นต้องได้รับสารนั้นอยู่เป็นอาจิณสภาพดังกล่าวนี้เรียกว่าการเสพติดและสารที่มีฤทธิ์ทำให้เกิดการเสพติดได้เรียกว่าสารเสพติดหรือยาเสพติด